Hervormingen zorgstelsel: denk ook aan stimuleren zelfzorg

De toegankelijkheid, de kwaliteit en de betaalbaarheid van het Nederlandse zorgstelsel staan onder druk. Het kabinet heeft gevraagd, om ter voorbereiding op een volgende neergaande conjunctuur of economische crisis, effectieve beleidsopties en hervormingen in kaart te brengen. In het rapport ’Naar een toekomstbestendig zorgstelsel’ van de ambtelijke werkgroep Brede Maatschappelijke Heroverwegingen staan verschillende variaties op het huidige zorgstelsel. Een van die variaties geeft de burger zelf meer eigen verantwoordelijkheid. Neprofarm mist daarin aandacht voor zelfzorg bij kleine kwalen. Zelfzorgmiddelen dragen bij aan het verzachten van de veelal onschuldige klachten en zijn vaak goedkoper dan de voorgestelde eigen bijdrage.

De definitie van collectief gefinancierde zorg wordt in het voorstel van de Brede Maatschappelijke Heroverwegingen aanzienlijk aangescherpt. De eigen betalingen, die in Nederland momenteel laag zijn in internationaal perspectief, gaan aanzienlijk omhoog. Een voorgestelde maatregel hierbij is om een eigen bijdrage van 5 euro per receptregel in te voeren. Dit heeft een remmend effect op de zorgvraag. Hierbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen receptmedicatie voor complexe ziektebeelden en receptgeneesmiddelen voor eenvoudige gezondheidskwalen. Het is een gemiste kans dat het voorstel het stimuleren van zelfzorg niet noemt, omdat dit op korte termijn al grote besparingen voor de zorg kan opleveren.

Uit het onderzoek Zelfzorg bij kleine kwalen (Ecorys, 2017) blijkt dat meer zelfredzaamheid van burgers in belangrijke mate kan bijdragen aan die noodzakelijke kostenbeheersing. Het onderzoek onderbouwt dat met het stimuleren en ondersteunen van zelfzorg op langere termijn een besparing op macroniveau gerealiseerd kan worden. Wanneer mensen bij kleine kwalen vaker zouden kiezen voor zelfzorg, neemt de druk op de huisarts af en ontstaat daar meer ruimte voor andersoortige, meer complexere zorg, zoals het overnemen van tweedelijnstaken. Op individueel niveau kan zelfzorg tot een verbeterde betaalbaarheid leiden, afhankelijk van hoeveel verplicht eigen risico iemand al verbruikt heeft. Een receptgeneesmiddel is, doorgaans duurder dan een vergelijkbaar zelfzorgmiddel. Bovendien kan het stimuleren van zelfzorg bijdragen aan de zelfredzaamheid van de burger.