1 op de 6 huisartsconsulten betreft kleine kwaal

Veel herkenbare, eenvoudige gezondheidsklachten gaan vanzelf over. Toch gaat ruim 1 op de 6 mensen met ‘kleine kwalen’ naar de huisarts. Deze huisartsenbezoeken kosten jaarlijks zo’n 111 miljoen euro, blijkt uit nieuw onderzoek dat Ecorys deed in opdracht van Neprofarm. Volgens onderzoeker dr. Lotte van de Steeg, is op termijn echter een veelvoud van dit bedrag aan besparingen mogelijk als de consument meer aan zelfzorg gaat doen.

Het aantal huisartsencontacten voor kleine kwalen neemt ieder jaar toe. In 2015 ging het om ruim 12 miljoen huisartsencontacten, 11 procent meer dan in 2013 en bijna een verdubbeling ten opzichte van 2003. De kosten stijgen navenant, zo blijkt uit het Ecorys-rapport, dat op 23 maart werd aan geboden aan Directeur-Generaal Curatieve Zorg Bas van den Dungen. “Het gaat om 111 miljoen euro”, vertelt onderzoeker Lotte van de Steeg van Ecorys. Ze voegt daar meteen aan toe dat de indirecte besparingsmogelijkheden nog veel groter zijn. “Wanneer minder mensen met kleine kwalen naar de huisarts gaan, ontstaat in de praktijk ruimte voor  meer complexe zorg, zoals het overnemen van tweedelijnstaken. Hierdoor kunnen de besparingen nog veel hoger uitpakken.” Er is echter niet alleen een financiële noodzaak. “Door de vergrijzing komen er meer ouderen met complexe aandoeningen. De tweede lijn wordt daardoor steeds zwaarder belast. Ook daarom is het belangrijk dat er in de eerste lijn ruimte wordt gemaakt. Stimuleren van zelfzorg kan daarbij een rol spelen en draagt tevens bij aan de zelfredzaamheid van burgers.”

Partijen laten het liggen

Lotte van de Steeg merkt op dat de overheid meer kan doen om zelfzorg te stimuleren. “Uit het Zorgakkoord 2013 sprak de ambitie om substitutie van de eerste naar de nulde lijn te stimuleren. Maar uit de interviews die wij met stakeholders hielden, kwam naar voren dat dit onderwerp is blijven liggen. Zelfzorg is vooral vertaald als zelfmanagement bij chronische ziekte en niet als zelfzorg bij kleine kwalen. Een gemiste kans, want zelfzorg bij kleine kwalen gaat alle Nederlanders aan.”

Volgens de onderzoekers van Ecorys moet de overheid de samenwerking bevorderen tussen de eerste en nulde lijn, bijvoorbeeld door te onderzoeken hoe de bestaande perverse prikkels (een huisarts die terugverwijst naar de nuldelijn, ziet zijn omzet teruglopen), weggenomen kunnen worden. Of hoe de samenwerking tussen huisartsen, apothekers en drogisten op landelijk niveau kan worden verbeterd door onderzoeken of pilots te financieren. Lotte van de Steeg noemt een voorbeeld: “Het reguliere overleg dat huisartsen en apothekers hebben zou ook eens over kleine kwalen kunnen gaan. Samenwerkingsafspraken kunnen de betrokken zorg- en dienstverleners het vertrouwen geven om naar elkaar te verwijzen.”

Oplossingen

Huisartsen zelf kunnen ook veel ondernemen om patiënten zelfredzamer te maken door patiënten er consequent op te wijzen dat ze voor kleine kwalen ook naar drogist of apotheek kunnen. “Als huisartsen dit niet doen, of toch een recept uitschrijven voor een kleine kwaal, komt de patiënt een volgende keer wellicht weer terug met iets vergelijkbaars. Ik snap dat de huisarts de patiënt die tegenover hem of haar zit graag wil helpen, maar een gericht zelfzorgadvies vindt de patiënt misschien net zo waardevol.”

Naast betere face-to-face informatieverstrekking door huisarts, assistente, apotheker en drogist, ziet Ecorys ook nog andere oplossingen om zelfzorg te stimuleren. Websites van huisartsen, apotheken of zorgverzekeraars moeten meer verwijzen naar bestaande zelfzorgsites zoals thuisarts.nl, apotheek.nl of zelfzorg.nl. Ecorys raadt bovendien aan om de informatie op deze sites nog toegankelijker te maken. ‘Zorg niet alleen voor (eenvoudige) tekstuele informatie, maar gebruik ook animatiefilmpjes om ingewikkelde materie op een begrijpelijke en aantrekkelijke manier uit te leggen.’

Ook voor consument en patiënt voordeliger

Goede informatie over zelfzorg maakt de consument zelfredzamer, leidt tot lagere zorgkosten en maakt ruimte voor verschuiving van de tweede naar de eerste lijn. De consument profiteert er zelf ook van, want huisartsen schrijven volgens het Ecorys-onderzoek in 46 procent van de gevallen een receptgeneesmiddel voor bij kleine kwalen. Uit gegevens van de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) blijkt dat slechts 50 procent van de volwassen Nederlanders het verplicht eigen risico verbruikt. Lotte van de Steeg: “Het is dus voor de helft van de Nederlanders van belang om te kijken of er een zelfzorgalternatief is voor het doktersrecept. Als dat er is, zijn ze vaak goedkoper uit.”