‘Patiënten beseffen dat ze onschuldige medicijnen beter zelf kunnen aanschaffen’

Paul Giesen, huisarts in gezondheidscentrum ’t Weeshuis te Nijmegen, ziet zelfzorg als een van de oplossingen om de zorgtransitie in goede banen te leiden. Huisartsen leveren een deel van de zorg die vroeger in de tweede lijn lag. In de spreekkamer wordt het draagvlak voor zelfzorg sterker.

Staat u als huisarts achter de zorgtransitie?

“Ja, de huidige ontwikkelingen sluiten dan ook heel nauw aan bij hoe wij als huisartsen willen werken. Zelfzorg als het kan, huisartsenzorg als het nodig is, dat is altijd de visie van huisartsen geweest. De substitutie van de tweede naar de eerste lijn en van de eerste lijn naar de zelfzorg is een goede beweging.”

Zijn huisartsen niet nog steeds te veel tijd kwijt aan eenvoudige hulpvragen die mensen ook zelf kunnen oplossen?

“Het klopt dat je als huisarts veel tijd kwijt bent aan de behandeling van eenvoudige vragen. Maar er wordt bij huisartsen steeds beter getriageerd door de assistentes, waarbij er onderscheid wordt aangebracht tussen wat de huisarts wel en niet moet behandelen. Denk maar niet dat ik een patiënt behandel voor een verstopte neus en een zere keel. Die krijgt een telefonisch advies om deze verschijnselen zelf te behandelen.”

Heeft dat gevolgen voor het medicijngebruik van patiënten?

“Ik schrijf niet altijd medicijnen meer voor. Zo ga ik geen recept voorschrijven voor een verstopte neus. Heel lang is dat anders geweest, toen was de norm dat de huisarts bij elke aandoening medicijnen voorschreef. Daardoor werd het medicijngebruik heel hoog. Nu beseffen mensen steeds beter dan ze onschuldige medicijnen net zo goed zelf aanschaffen, bijvoorbeeld bij de drogist of via het internet. Daar hebben patiënten voordeel bij, want ze zien beter of de zorg en de middelen aansluiten op hun situatie. Minder medicatie bespaart ook kosten. Natuurlijk houden we wel in de gaten of dit verantwoord gebeurt, dus dat mensen niet via het internet aan de zware tranquillizers raken.”

Accepteren patiënten dat zelfzorg steeds belangrijker wordt voor hen?

“We zien dat ook patiënten zich bewust zijn van het feit dat ze steeds breder informatie kunnen inwinnen over hun gezondheid en dat ze zelf actie kunnen ondernemen. Er zijn goede, informatieve websites waar je veel aan de weet kunt komen over aandoeningen en hun mogelijke behandelingen. Patiënten kunnen in verwarring raken door deze toenemende informatievoorziening, maar de meesten voelen zich er juist door gerustgesteld. Je bent niet meer uitsluitend afhankelijk van de huisarts.”

Leidt meer zelfzorg tot bezuinigingen?

“Dat kun je niet meteen zo stellen. De bewustwording bij patiënten over de kosten van de zorg nemen weliswaar toe, het medicijngebruik neemt af. Maar dat betekent niet dat we als huisartsen ook minder aandacht voor patiënten hebben. Hoe meer de patiënt gebruikmaakt van zelfzorg en zelfmanagement, hoe beter wij moeten luisteren. Zeker ook omdat er meer patiënten vanuit de tweedelijn naar de eerstelijn komen, die andere vragen hebben dan wij gewend zijn. De huisarts wordt in toenemende mate een coach die patiënten niet alleen behandelt maar die ook wijst op zelfzorg.”

Wordt de veranderende rol van de huisarts en van zelfzorg een succes?

“Wel als huisartsen beter worden ondersteund. Wat we nodig hebben is scholing om de nieuwe vragen uit de tweede lijn goed op te vangen. We moeten ook meer ruimte krijgen om het gesprek aan te gaan met de klant. Het gemiddelde gesprek duurde vroeger tien minuten, dat is nu een kwartier. Dat betekent dat we toe moeten naar een huisartsenpraktijk met minder patiënten en meer aandacht per patiënt. Het is te simpel om te stellen dat er meer zorg naar de huisartsen moet omdat dit supergoedkoop is. Daarnaast moet er ook in de tweede lijn het besef zijn dat patiënten losgelaten moeten worden. Dus niet chronische patiënten standaard ieder jaar laten terugkomen vanuit financieel voordeel, anders krijgen we verwarring bij patiënten. Samen moeten we in de zorg kijken hoe de nieuwe constellatie het best kan functioneren: zelfzorg als het kan, huisartsenzorg als het moet en naar het ziekenhuis als het echt noodzakelijk is.”